Czy efekt jo-jo naprawdę istnieje?

Gdybym podszedł do kogoś na ulicy i spytał czym jest efekt jo-jo, prawdopodobnie usłyszałbym, że jest to powrót do dawnej, nadmiernej masy ciała po początkowo udanym odchudzaniu. I w dużym skrócie trzeba przyznać, że jest to prawda. Niemal każdy, wie, czym tak z grubsza jest efekt jo-jo. Tyle że, gdybym zadał kolejne pytanie dotyczące tego, jaka jest przyczyna jego występowania, większość osób odpowiedziałaby pewnie, że efekt jo-jo występuje, ponieważ osoby które się odchudzały, wracają do niezdrowych nawyków żywieniowych i przyjmowania nadmiernej ilości jedzenia. A to nie jest już do końca prawdą. Sytuacje w których osoby po okresie odchudzania wracają do dawnych nawyków żywieniowych, wiążących się z podażą zbyt dużej ilości kalorii są oczywiście powszechne. Tyle, że występowanie efektu jo-jo uzależnione jest nie od tego jak takie osoby żywią się po okresie odchudzania, ale przede wszystkim od tego jak żywiły się w czasie jego trwania.

Odpowiadając więc na pytanie, czy efekt jo-jo naprawdę istnieje? Tak, istnieje, ale sytuacja w której osoba przeszła w sposób prawidłowy przez proces odchudzania, a po pewnym czasie wróciła do wyjściowej masy ciała ze względu na spożywanie nadmiernej ilości kalorii, nie ma nic wspólnego z efektem jo-jo. Jest to po prostu sytuacja, w której nadmierna podaż energii doprowadziła do ponownego wystąpienia nadwagi lub otyłości.

Czym więc tak naprawdę jest efekt jo-jo i jaka jest jego przyczyna? Wyjaśniliśmy już sobie, że występowanie efektu jo-jo uzależnione jest od tego jak się odżywiamy podczas procesu odchudzania. Będąc bardziej precyzyjnym, chodzi przede wszystkim o to jaki deficyt kaloryczny ma nasza dieta w czasie redukowania masy ciała. Żeby było jaśniej weźmy taki przykład: kobieta w wieku 40 lat, 167 cm wzrostu, masa ciała: 85 kg, postanawia przejść na dietę żeby schudnąć. Otrzymuje od koleżanki rady jak schudnąć i zaczyna stosować dietę, podczas której przyjmuje ok. 800 kcal na dobę. Przy założeniu, że całkowita przemiana materii (CPM) tej kobiety wynosi ok. 2100 kcal, deficyt kaloryczny w tym przypadku wyniesie ok. 1300 kcal na dobę (2100-800 = 1300). Tak duży deficyt kaloryczny pozwoli tej kobiecie redukować swoją masę ciała o ok. 5,5 kg na miesiąc. Tak więc po trzech miesiącach stosowania takiej diety, kobieta najprawdopodobniej zredukuje swoją masę ciała do ok. 69 kg. Czy u tej kobiety w niedalekiej przyszłości może wystąpić efekt jo-jo? Nie tylko może, ale prędzej czy później wystąpi na pewno.

I tutaj dochodzimy do meritum. Prawidłowy proces odchudzania cechuje się bowiem redukcją jak największej ilości tkanki tłuszczowej przy jednocześnie jak najmniejszej utracie beztłuszczowej masy ciała. W przypadku zastosowania diety redukcyjnej z nieprawidłowym deficytem kalorycznym, będziemy redukować w dużej mierze beztłuszczową masę ciała. Wówczas nawet osiągając prawidłową według BMI masę ciała, możemy mieć nadmierną zawartość tkanki tłuszczowej. Przede wszystkim jednak w sytuacji nadmiernej redukcji beztłuszczowej masy ciała, a więc głównie mięśni, ale też kości czy narządów wewnętrznych, będziemy mieć znacznie mniejsze zapotrzebowanie energetyczne. A znacznie mniejsze zapotrzebowanie energetyczne wiązać się będzie z tym, że aby utrzymać aktualną masę ciała będziemy mogli spożyć jedynie niewielką ilość kalorii. To spowoduje, że nawet nie jedząc dużo, będziemy w szybkim tempie przybierać na wadze i prawdopodobnie doprowadzimy do sytuacji, w której po kilku miesiącach będziemy mieć większą masę ciała od tej, którą mieliśmy jeszcze przed rozpoczęciem odchudzania. A nawet jeśli nie, to niemal na pewno będziemy mieli wyższą zawartość tkanki tłuszczowej. Na tym właśnie polega efekt jo-jo, który nierozerwalnie jest związany z dietami cechującymi się nadmiernym deficytem kalorycznym, potocznie określanymi jako „diety cud”.

Jak więc się odchudzać żeby nie doprowadzić do wystąpienia efektu jo-jo? Dieta redukcyjna musi przede wszystkim cechować się odpowiednim deficytem kalorycznym. Nie może być on zbyt wysoki, żeby nie doprowadzić do nadmiernej utraty beztłuszczowej masy ciała, ani zbyt niski, żeby tempo redukcji masy ciała nie było zbyt wolne. Ponadto dieta musi być pełnowartościowa i zawierać odpowiednią ilość wszystkich mikro- i makroskładników, żeby nie doprowadzić do wystąpienia niedoborów. Wówczas proces odchudzania cechować się będzie wysoce jakościową redukcją masy ciała, w której tracić będziemy przede wszystkim tkankę tłuszczową. Tak przeprowadzony proces odchudzania praktycznie wyklucza ryzyko wystąpienia efektu jo-jo i stanowi podstawę do osiągnięcia prawidłowej masy ciała w okresie długoterminowym.